قبل از انجام آنژیوگرافی مراحل آماده‌سازی و مشاوره با پزشک بسیار مهم است. قبل از آنژیوگرافی، پزشک به دقت تاریخچه پزشکی و دارویی شما را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که شرایط لازم برای انجام این روش را دارید.
همچنین، برای روشن‌تر شدن تصاویر، ممکن است نیاز به تزریق مواد حاجب داشته باشید که پزشک شما درباره آن توضیحات لازم را به شما ارائه خواهد داد. پس از مشاوره و تهیه فهرست دقیقی از داروهای مصرفی و شرایط خاصی که باید رعایت شود، فرآیند آماده‌سازی برای آنژیوگرافی آغاز می‌شود.
آنژیوگرافی (رگ نگاری)
این کار یک روش تصویربرداری است که از اشعه ایکس برای تصویرگیری از داخل عروق و قلب استفاده می‌کند. در این روش، یک ماده حاجب وارد قلب یا رگ‌های خونی می‌شود تا پزشک بتواند جریان خون را درون این ساختارها مشاهده کند.
پزشک از یک کاتتر قلبی برای وارد کردن ماده حاجب استفاده می‌کند که نوک آن به سمت بطن چپ یا مدخل سرخرگ کرونری هدایت می‌شود. این روش نه تنها شکل و عملکرد قلب را نشان می‌دهد، بلکه می‌تواند تنگی‌ها یا نقص‌های دریچه‌های قلبی را نیز تشخیص دهد.
در صورت وارد شدن ماده حاجب به سرخرگ‌های کرونری، آنژیوگرافی قادر است بفهمد آیا این عروق دچار تنگی یا مسدود شده‌اند و آیا جریان خون درون آن¬ها کاهش یافته یا قطع شده است یا خیر؟ انجام این کار حدود یک ساعت زمان می‌برد و پس از آن، یک روز یا بیشتر باید استراحت کنید تا اثرات ماده حاجب از بدن شما خارج شود. برای کمک به دفع ماده حاجب از بدن، می‌بایست مایعات زیادی مصرف کنید.
اقدامات قبل از آنژیوگرافی
قبل از شروع، عموماً تصویربرداری از طریق ام آر آی یا سی تی اسکن انجام می‌شود تا پزشک بتواند به دقت مشکلات قلبی را تشخیص دهد. از فرد پیش از شروع خواسته می‌شود که حداقل ۸ ساعت پیش از آن نه غذا و نه نوشیدنی مصرف کند، و پس از انجام نیز بهتر است به دلیل سرگیجه، حداقل ۲۴ ساعت استراحت کند تا به شرایط اولیه خود بازگردد.
پزشک شرح کاملی از بیماری قبلی قلبی عروقی یا بیماری فعلی بیمار را گرفته و اطلاعات کاملی از داروهایی که بیمار مصرف می‌کند، به خصوص داروهایی که احتمال خطر خونریزی را بیشتر می‌کنند، دریافت می‌کند. همچنین، حساسیت‌های دارویی و حساسیت به ماده‌ی حاجب نیز مورد بررسی قرار میگیرد.
اطلاعاتی مانند بارداری بیمار نیز ثبت و در پرونده‌ی بیمار ذخیره می‌شود. این اطلاعات همگی از قبل توسط پزشک معالج گرفته شده و قبل از انجام فرآیند، مجدداً ارزیابی می‌شوند.
مقالات دیگر: آنژیوگرافی و استفاده از اینفلیتور در آن
اقدامات حین آنژیوگرافی
در ابتدا، بیمار به پشت بر روی تخت قرار میگیرد، و توسط دستگاه اشعه ایکس، تصاویری از ساختارهای داخلی بدنش گرفته می‌شود. این مرحله با کمک بسته‌بندی مناسب بدن بیمار و استفاده از پهلوبندی‌ها، به منظور جلوگیری از هر گونه حرکت غیرمطلوب و به هم‌خوردن زاویه‌ی تصویربرداری، صورت می‌پذیرد.
سپس، پس از اطمینان از عدم وجود هر گونه موانع پزشکی، به بیمار داروی آرامبخش تزریق می‌شود که ممکن است علاوه بر فراهم کردن شرایط راحتی، باعث خواب‌آلودگی وی شود.
پس از آن، الکترودهای نوار قلب بر روی سینه‌ی بیمار نصب می‌شود تا وضعیت قلب او در طول فرآیند کنترل شود. همچنین، با استفاده از فشارسنج برای اندازه‌گیری فشار خون و پالس اکسیمتر برای ارزیابی میزان اکسیژن خون، وضعیت فیزیولوژیکی بیمار نظارت می‌شود.
نحوه انجام آنژیوگرافی
قبل از آغاز کاتترگذاری قلبی، مهم است که با پزشک خود درباره داروهایی که مصرف می‌کنید صحبت کنید. ممکن است نیاز باشد که برخی از داروها را، به خصوص رقیق‌کننده‌های خون یا ضدانعقادها، قبل از عمل متوقف کنید. همچنین، تهیه فهرستی از داروهای مصرفی به همراه مقدار مصرفی آن¬ها، به پزشکان و تکنسین‌ها کمک می‌کند.
قبل از انجام این فرایند، به شما ممکن است توصیه شود که از نیمه شب قبل از آنژیوگرافی هیچ چیزی نخورید و ننوشیدید. اگر دارای دیابت هستید، با پزشکتان درباره نحوه مصرف غذا و انسولین قبل از فرآیند صحبت کنید. اگر حساسیت به ماده حاجب حاوی ید دارید، روز قبل ممکن است داروهای دیگری دریافت کنید و درست قبل از انجام فرآیند به شما استرویید تزریق خواهد شد.
فرایند آماده‌سازی و انجام آنژیوگرافی معمولا 2 تا 3 ساعت طول میکشد و پس از آن شما چندین ساعت در اتاق ریکاوری قرار خواهید گرفت. قبل از انجام این بررسی، ممکن است از شما آزمایش‌های خون، نوار قلب و تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس از قفسه سینه گرفته شود. کاتترگذاری و آنژیوگرافی در آزمایشگاه کاتترگذاری یا کت لب انجام می‌شود. به یک دستگاه مانیتور قلب وصل شده و فشارسنج به بازوی شما وصل می‌شود. پس از تزریق داروی آرامبخش، شما آماده می‌شوید.
پرستار، منطقه کاتترگذاری را ضدعفونی می‌کند و پزشک بی‌حس کننده موضعی تزریق می‌کند. سپس پزشک کاتتر را از طریق سرخرگ وارد بدن می‌کند و به سمت قلب می‌فرستد. همه‌ی مواد و لوازم مورد نیاز، از طریق کاتتر به بدن منتقل می‌شود.
ممکن است پزشک برای انجام آزمایش‌های مختلف، بیش از یک کاتتر را وارد بدن کند. بنابراین، حالاتی مانند سرخ شدن، تهوع مختصر یا تپش قلب طبیعی است و نیازی به نگرانی نیست. در طول فرایند، پزشک توضیحات لازم را به شما ارائه خواهد داد.
پس از اتمام کار، کاتتر و راه وریدی برداشته می‌شود و ناحیه کاتترگذاری بانداژ می‌شود. سپس به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید و به مدت معینی در آنجا تحت نظر قرار می‌گیرید. در خانه، باید اندام تحتانی خود را استراحت مطلق داده و به دستور پزشک عمل کنید. ممکن است به شما توصیه شود مایعات زیادی بنوشید تا ماده حاجب از بدنتان دفع شود.
نحوه تفسیر نتایج آنژیوگرافی
کاتترگذاری قلبی به عنوان یک ابزار تشخیصی و هم درمانی استفاده می‌شود، اما استفاده شایع‌تر آن در بخش تشخیصی، به ویژه برای آناتومی قلب و سرخرگ‌های کرونری است. این روش به پزشکان امکان می‌دهد تا انسداد رگ‌های خونی را تشخیص دهند و مشخصات مانند اندازه و موقعیت آن¬ها را تعیین کنند.
در صورتی که انسداد در سرخرگ‌های کرونری مشاهده شود، گزینه‌های درمانی شامل درمان دارویی، پیروی از شیوه زندگی سالم، و در موارد بیشتر، جراحی است. به عنوان مثال، پزشک ممکن است آنژیوپلاستی بالونی را به عنوان بخشی از کاتترگذاری قلبی انجام دهد تا گردش خون را تسهیل کند. همچنین، استفاده از استنت (فنر) می‌تواند برای بهبود گردش خون در سرخرگ مسدود مورد استفاده قرار گیرد.
اگر نیاز به بازسازی رگ‌های خونی با استفاده از جراحی باشد، پزشک ممکن است درباره جراحی پیوند بای‌پس سرخرگ کرونری قلب با شما صحبت کند. جراح قلب از اطلاعات حاصل از تصاویر بدست آمده در طول فرآیند برای برنامه‌ریزی جراحی استفاده می‌کند.
اقدامات پس از آنژیوگرافی
بعد از اتمام کار، محلی که برش داده شده است، باید پانسمان شود تا از خونریزی جلوگیری شود. بیمار باید حداقل ۴ ساعت در بیمارستان استراحت کند تا علائمش مرتباً چک شود. اگر محل ورود کاتتر در ران بوده باشد، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد تا در جهت خاصی دراز بکشد و چند ساعت در آن حال بماند.
با توجه به ماده‌ی حاجبی که وارد بدن شده و خطر احتمالی برای کلیه‌ها، بهتر است به بیمار توصیه شود که آب زیادی مصرف کند.
پیشرفت‌هایی که در انجام این پروسه به دست آمده است، دیگر یک اقدام پرخطر به¬حساب نمی‌آید و فرآیند آن نهایتاً ۲ الی ۳ ساعت بیشتر طول نمی‌کشد، اما رعایت موارد احتیاطی باعث می‌شود تا خطرات آن به حداقل برسد.
اگر این فرآیند برای قلب انجام شده باشد، باید بعد از آن بیمار استراحت کند و مقدار زیادی مایعات بنوشد. اگر مشروبات الکلی یا دخانیات مصرف می‌کند، باید برای مدتی از آن¬ها خودداری کند.
پانسمان را ۲۴ ساعت بعد باز کنید، اما اگر هنوز مایعی از محل زخم خارج می‌شود، باید محل زخم را برای ۱۲ ساعت دیگر ببندید.
تا ۲ روز باید از فعالیت‌های سنگین بدنی خودداری کنید و تا ۳ روز بجای استحمام از وان آب گرم استفاده کنید. همچنین، از استفاده از هرگونه ماده‌ای مثل لوسیون یا کرم بر روی زخم خودداری کنید.
سخن آخر
پس از اتمام عمل آنژیوگرافی، پزشک مربوطه به بیمار توصیه‌هایی را برای مراقبت پس از عمل ارائه می‌دهد. این توصیه‌ها ممکن است شامل مواردی مانند استراحت کامل برای چند ساعت پس از فرایند، مصرف مایعات بیشتر و ممنوعیت انجام فعالیت‌های سنگین برای مدت زمان مشخصی باشد.
همچنین، بیمار باید اطلاعاتی درباره علائمی که باید به پزشک خود گزارش دهد، مانند خونریزی غیرعادی، تورم یا درد شدید در ناحیه ورودی کاتتر، دریافت کند. این اطلاعات ارزشمند برای پزشک به منظور ارزیابی صحت بیشتر پس از انجام آنژیوگرافی بوده و ممکن است نیاز به مراجعه مجدد داشته باشد.
سوالات متداول
1. دلیل نیاز به آنژیوگرافی چیست؟
این فرایند برای تشخیص و درمان بیماریهای عروقی، از جمله انسداد عروق و تشکیل پلاک مورد استفاده قرار میگیرد.
2. چه آمادگی‌هایی برای آنژیوگرافی لازم است؟
پیش از این کار، بیماران ممکن است از خوردن و نوشیدن منع شوند و باید اطلاعات دقیقی از تاریخچه پزشکی و داروهایی که مصرف می‌کنند، ارائه دهند.
3. چه مدت زمانی برای انجام آنژیوگرافی نیاز است؟
معمولاً این روند حدود ۲ تا ۳ ساعت طول میکشد، اما ممکن است به مدت طولانیتری نیاز باشد، به ویژه اگر از روشهای درمانی همچون آنژیوپلاستی استفاده شود.
4. چه عوارضی پس از آنژیوگرافی ممکن است رخ دهد و آیا نیاز به کانول اکسیژن است؟
برخی از عوارض عبارتند از: خونریزی، عفونت و یا حساسیت به ماده حاجب.
